احمدی نژاد و نواندیشی در روابط بین الملل

«من رسماً اعلام می کنم که دوران مناسبات برخاسته از جنگ جهانی دوم و دوران اندیشه های مادی مبتنی بر خودخواهی و سیطره طلبی پایان یافته است.»
سومین سخنرانی دکتر احمدی نژاد، رئیس جمهوری اسلامی ایران در مجمع عمومی سازمان ملل، چهارم مهر .1386
دکتر احمدی نژاد با این نوع جملات خود را با سایر سران کشورهای عضو سازمان ملل متحد متمایز می کند. او خواستار نواندیشی در روابط بین الملل است. آیا روابط انسانی و بشری، فردی، اجتماعی و غیره بین ملت ها و فرهنگ ها و دولت ها نباید چیزی بهتر و متفاوت تر و حتی بزرگتر و متعالی تر از الگوی کنونی روابط بین الملل باشد؟ آیا روابط بین الملل و دنیا را از دریچه قدرت های بزرگ سیاسی، اقتصادی و حوادث سه قرن اخیر که در غرب ترسیم شده است باید در نظر گرفت، یا اینکه حداقل یک الگو و یک قرائت دیگر از روابط بین الملل فراسوی سیستم کنونی ملت- دولت داشته باشیم؟
از دیدگاه دکتر احمدی نژاد «بشر از یک گردنه سنگین تاریخی عبور کرده است و دوران گرایش به توحید، پاکی، مهرورزی، احترام به دیگران، عدالت و صلح طلبی واقعی آغاز شده است.» عدالت خواهی، توحید گرائی، تجدیدنظر بنیادین در سازمان های بین المللی، همبستگی برای صلح، و رابطه فرد و نهادهای انسانی، مانند خانواده، در روابط کنونی بین المللی برخی از ابعاد اصلی تفکر و نواندیشی دکتر احمدی نژاد را در این رشته تشکیل می دهد. دیدار و گفت وگوی ایشان با بیش از 70 نفر از نخبگان دانشگاهی، علمی، سیاسی و رسانه ای در سفر اخیر به نیویورک بسیار مهم و تأثیرگذار بود. دکتر احمدی نژاد در این جلسه که بیش از سه ساعت طول کشید نظریات کنونی حاکم بر روابط بین الملل را زیر سؤال برد. از نظر او «اشکال و ریشه برخی از مباحث به نوع نگاه به انسان، حقوق انسان، روابط بین انسان ها، حقوق اجتماعی انسان و ارزش های حاکم بر رفتار انسان و جامعه انسانی برمی گردد.» به عبارت دیگر، جهان برای انسان خلق شده است وگرنه جهان معنی نداشت و خدا برای انسان نیز ماموریتی تعیین کرده است. یکی از آنها میل به کمال انسانی برای کشف دنیا، برای عدالت، برای صلح دوستی، و برای شناخت استعدادها و شکوفایی و بالندگی آنهاست. عقل، معیار سنجش است. پیامبران راه درست را برای انسان تعیین می کنند. بین خداپرستان اختلافی نیست و انگیزه حق طلبی و کمال جوئی در ذات انسان است. از دیدگاه دکتر احمدی نژاد «اگر نگاه ما عدالت محور باشد؛ قانون و حق و عدالت برای همه، آن وقت ریشه های عصبانیت از بیخ کنده خواهد شد.» از اینکه دشمن عصبانی می شود ما نباید ناراحت شویم؛ فشارها را باید تحمل کنیم. از نظر او «دوران سلاح اتمی به پایان رسیده ولی انرژی هسته ای لازم داریم.»
دهه ها است که نظریه ها و سیاستگذاری های روابط بین المللی بر محور قدرت ملموس (مانند توپ و تفنگ، بمب اتمی، زر و ثروت و سرمایه و منافع شخصی و ملی هر کشور) می چرخد و این همان الگوی «رئالیسم» در کتاب های درسی و گفتمان های روز است. قرن ها است که روابط بین المللی نیز فقط بر روابط بین دولت ها (نه ملت ها و افراد و گروه ها) و سازمان های اقتصادی و سیاسی بین المللی و بنگاه های بزرگ و غول آسای فراملیتی تکیه دارد. گفتمان و سیاستگذاری های بین الملل همچنین بر طبیعت و ذات بشری به عنوان حیوانی که تکامل پیدا کرده است می نگرد. از متفکرانی مانند هابز گرفته تا داروین و فروید، اجتماع بشری یک صحنه مسابقه و کشمکش و یک جنگ پیشرفته برای بقا و تمایلات و شهوت های گوناگون است. به طور دقیق در اینجاست که فقدان نواندیشی نه تنها به تعاریف ناقص امروزی مشروعیت می بخشد بلکه اینگونه مفاهیم، مبادی قدرت گرائی بازیگران روابط بین الملل شده است.دکتر احمدی نژاد با بیانات خود عامل عدالت را جایگزین قدرت ملموس می کند، فرد را به روابط بین الملل متصل می سازد، و نظریات ذات و طبیعت بشری را در روابط بین الملل به چالش می طلبد. شیوه های معمول نگرش به قدرت در چند دهه اخیر شدیداً به چالش طلبیده شده است و در واقع بیشتر ناکامی ها و مشکلات ناشی از ناتوانی در پیش بینی رویدادهای گذشته و آینده، ریشه در این واقعیت دارد که قدرت عمدتاً در چارچوب های قدیمی و معمولی مکتب های رئالیسم غرب و یا اقتصاد سیاسی رادیکال مارکسیستی و غیره تعریف شده و این نظریات از سوی پدیده انقلاب اسلامی ایران بیش از هر رویداد دیگر مفاهیم قدرت موجود در ادبیات، سیستم بین المللی را متزلزل کرده است. فروپاشی شوروی با داشتن هزارها بمب اتمی و شاخص های قدرت ملموس یک شوک بزرگ به نظریه پردازان حاکم بر سیستم جهانی فرود آورده است. امروزه براساس رویکردهائی که اتفاق افتاده و مشاهده می گردد می توان به ابعاد قدرت در هر دو سیستم ملی و بین المللی در دو مقوله مجزا اما متفق و به هم مرتبط منابع ملموس و ناملموس (سخت افزاری و نرم افزاری) قابل دسترس برای عاملان نگریست.
ایمان، اعتقاد، باورها، دین، و ارتباطات انسانی برخی از نرم افزارهای قدرت هستند که حکمت و فضیلت در راس آنها قرار دارد. حضور قوای ناتو که در جنگ سرد با شوروی ها توسط آمریکا و اروپائی ها به وجود آمده، در افغانستان و آسیا چه معنائی دارد؟ امروز نیروهای خارجی با استفاده از قدرت نظامی در باتلاقی که خود در عراق و سایر نقاط دنیا ایجاد کرده اند گرفتار شده اند. از طرف دیگر، توسعه ارتباطات و اطلاع رسانی در دنیا تناقضات گفتاری و عملی بین المللی را بیش از بیش برای افکار عمومی و مردم آشکار می کند.
در این چند هفته اخیر کتاب بسیار مفید و ارزنده ای از مجموع سخنرانی ها و بیانات دکتر احمدی نژاد در سفر امسال ایشان به نیویورک و سازمان ملل متحد و نشست هایی که داشته اند منتشر شده است. عنوان این کتاب «تجلی هویت ایرانی در نیویورک» است که تحت نظر مرکز پژوهش و اسناد ریاست جمهوری تهیه شده است. من مطالعه این کتاب را به همه علاقه مندان توصیه می کنم.اهمیت فراوان جریانات و تحولات دنیا به ویژه بیداری و نهضت های مختلف در جهان اسلام ضرورت بازنگری در حوزه روابط بین الملل را در ساختار یک نو اندیشی که دیدگاههای نظری و تئوریک را با جریانات و معادلات عملی و واقعی تطبیق دهد، ایجاب می کند. براین اساس روابط بین الملل جدید، نواندیشی لازم داشته و لاجرم باید افق اندیشه را به سوی وعده آینده نزدیک بگشاید. ما می توانیم پیشگام این اندیشه و افق سیاسی و بین المللی باشیم.

  
 پروفسور مولانا